Odeljenje za edukaciju i odnose s javnošću Zavičajnog muzeja Knjaževac osnovano je 2001. godine. Iako je i toku višedecenijskog rada u muzeju, pored redovnih muzeoloških aktivnosti, realizovan niz različitih edukativnih programa, tek sa osnivanjem ovog odeljenja počinje se sa sitematski vođenim aktivnostima koje imaju za cilj da muzej i muzejske programe približe najširoj publici i time stvore vernu muzejsku publiku, da putem muzejskih zbirki i izložbi kroz interaktivan odnos informišu i obrazuju posetioce. Odeljenje za edukaciju, u saradnji sa stručnjacima muzeja, realizovalo je brojne edukativne i kreativne programe koji su najčešće u vezi sa aktuelnim izložbama i drugim muzejskim aktivnostima, kao i različite „nemuzejske sadržaje“- koncerte, predavanja i sl. Na ovaj način, kroz raznovrsne programe Zavičajni muzej Knjaževac privlači brojnu publiku.

Pre deset godina, nastao je program povodom 8. marta, pod nazivom Lepu stvar mami/dami na dar koji je inicirala i realizovala kustos istoričar umetnosti Milena Milošević Micić. Ovaj program ima za cilj da kod dece razvije kreativnost i dobar ukus, da skrene pažnju na umeće i radost darivanja i da obeleži Međunarodni dan žena. Različitim aktivnostima Zavičajni muzej obraća se ne samo deci već i roditeljima i svim sugrađanima. U okviru ovog programa realizovane su kreativne radionice u kojima su deca sama pravila poklone za mame, zatim aukcije na kojima su se učile veštine prodaje i nadmetanja, prodajne izložbe, saradnja sa Odeljenjem za decu sa posebnim potrebama OŠ „Dimitrije Todorović Kaplar“ i organizacija humanitarnih akcija, priređene su male pozorišne/lutkarske predstave, televizijske emisije i dr.

 U vreme Uskrsa priređivana je i aukcija Uskršnjih jaja na nivou grada, a prilog je uvek išao u dobrotvorne svrhe. U maju mesecu obeležava se Dan opštine Knjaževac kao i Međunarodni dan muzeja, Noć muzeja i to je vreme kada se u Zavičajnom muzeju Knjaževac realizuju kvalitetni programi poput izložbe „Japanske grafike iz zbirke Narodnog muzeja u Beogradu“, „Monparnas u Knjaževcu“ i dr.

Zavičajni muzej prikazao je, u saradnji sa srodnim ustanovama, izuzetno atraktivne gostujuće izložbe poput: „Mi smo zdravo što i Vama želimo“, 2007. godine koja je rezultat saradnje brojnih muzeja u Srbiji u okviru Projekta izdavačke kuće Klio – Privatni život u Srbiji, izložbu Narodnog muzeja Beograd „1883-Osnivanje Srpskog Arheološkog Društva“ autora Vere Bogosavljević Petrović i Divne Gačić 2008. Izuzetnu izložbu Prirodnjačkog muzeja iz Beograda „Životinjski svet ledenog doba“, pod pokroviteljstvom Državne lutrije Srbije u knjaževačkom muzeju videlo je preko 1400 posetilaca.  Izložba „Likovna dela ruskih emigranata iz  zbirke Narodnog muzeja Zaječar“ autora Nine Pogarčić, a koju je pratio i obiman katalog čiji je autor Leposava Milovanović, privukla je veliku pažnju publike što zbog izuzetnih likovnih kvaliteta prikazanih dela, što zbog činjenice da su neki od njih poput Anatolija Bajeva jedno vreme živeli i radili u Knjaževcu. Tako je na izložbi bila prikazana i slika Anatolija Bajeva koja prikazuje kuću porodice Đorđević u kojoj je on živeo i radio za vreme svog boravka u Knjaževcu.
    
Već nekoliko godina u okviru programa Zavičajnog muzeja realizuje se i poseban edukativni program pod nazivom „Zavičajna škola knjaževačkog muzeja“. Ovaj program namenjen je prvenstveno mlađoj publici sa idejom da od najmlađih dana razvije svest i obogati znanje o zavičaju, bogatoj istoriji, kulturnoj i prirodnoj baštini kao i da istakne značaj čuvanja istih. U okviru ovog programa postoji i poseban program „Letnje zavičajne škole“ koji se realizuje u dvorištu Zavičajnog muzeja, u večernjim terminima namenjen građanstvu.

Na opšte zadovoljstvo u saradnji sa Narodnom bibliotekom „Njegoš“ iz Knjaževca i osnovnim školama iz Knjaževca, Zavičajni muzej realizuje edukativni program pod nazivom „Zavičajni pojmovnik“. Učesnici programa su đaci šestih razreda osnovnih škola i OŠ „Mladost“ pri Zavodu za vaspitanje mladeži sa kojima se obrađuju pojmovi opšte kulture, pojmovi vezani za muzej i biblioteku. Sve o zavičaju od A do Š. Program je radioničarskog tipa.

Autori programa su Milena Milošević Micić, Vladana Stojadinović i Bojana Ilijić.

Zavičajni muzej Knjaževac realizuje i brojne „nemuzejske“ sadržaje koji imaju za cilj da uspostave kontakt i privuku najširu publiku, stvore i razviju naviku i potrebu za  učešćem u kulturnim programima. Najčešće se oni realizuju u saradnji sa drugim srodnim ustanovama, udruženjima građana ili omladinskim organizacijama.    
Posebnu pogodnost za organizaciju pratećih sadržaja pruža Arheo-etno park u Ravni. U njemu se održavaju Međunarodni volonterski kampovi u organizaciji Mladih istraživača Srbije i COB Zelena zona iz Knjaževca. Volonteri se pored obaveznog društveno-korisnog rada bave određenim temama ili aktivnostima koje mogu da doprinesu prezentaciji našeg kraja. Za učesnike kampa organizuju se i predavanja o kulturnoj istoriji knjaževačkog kraja. Zavšretak kampa obeležava se svečanom internacionalnom kuhinjom, a specijalitete svojih zemalja za goste pripremaju učesnici kampa.   

U saradnji sa brojnim turističkim organizacijama iz regiona i Srbije u ovom depandansu muzeja priprema se i tradicionalna trpeza koja sa objektima narodnog graditeljstva i muzejskom postavkom koja ilustruje tradicionalni život u seoskim domaćinstvima predstavlja posebnu kulturno-turističku ponudu. Ovaj kompleks je i zvanična tačka na Putevima vina Srbije. U ovom parku se u saradnji sa Odeljenjem za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu  organizuje studentska praksa i terenski rad.     

Knjaževački muzej od 2003. godine učestvuje aktivno u i obeležavanju Dana evropske baštine.